Spis treści
W sercu betonowych dżungli, gdzie życie miejskie nieustannie pulsuje, toczy się równoległa historia malutkich bohaterów skrzydlatych. Pisklęta wróbla, choć często niezauważane, prowadzą fascynującą egzystencję, pełną wyzwań i niespodzianek. Z wdziękiem przekraczają granice świata ludzi, ucząc się tajników przetrwania w miejskim labiryncie. Zapraszamy do odkrycia ich tajemniczego życia, które mimo swojej skromności, skrywa historie godne największych przyrodniczych eposów.
Wiosenna symfonia betonowej dżungli – wróble w mieście
Wraz z nadejściem wiosny, symfonia betonowej dżungli zaczyna nabrać barw. Wśród szarych bloków, na gałęziach drzew i krzewów, zaczynają pojawiać się pisklęta wróbla. Te młode ptaki, choć z natury są owadożernymi, w miejskich warunkach muszą dostosować się do zmieniającej się diety, która obejmuje wszelkiego rodzaju miejskie resztki.
Wśród wielu wyzwań, z jakimi muszą się zmierzyć, obecność ptaków krukowatych jest jednym z najtrudniejszych. Młode pisklęta są dla nich łatwym celem, a dorosłe ptaki muszą nieustannie czuwać, aby chronić swoje młode. To jest prawdziwa walka o przetrwanie w betonowej dżungli.
Ważną rolę w życiu młodych ptaków odgrywa karmienie. Choć wróble są z natury owadożernymi, w miejskim środowisku często zdarza się, że muszą polegać na hojności ludzi. Jednak karmienie ptaków wymaga odpowiedzialności. Nie wszystko, co jemy my, jest dobre dla dzikich ptaków. Cukier, sól, alkohol czy kofeina mogą być dla nich szkodliwe.
Niezależnie od wyzwań, każdy ptak jak wróbel potrafi przystosować się do miejskich warunków. Dzikie ptaki, takie jak wróble, są dowodem na to, że nawet w najbardziej nieprzyjaznych warunkach, natura zawsze znajdzie sposób na przetrwanie. Wiosenne pisklęta wróbla, z ich nieugiętą determinacją do przetrwania, są inspiracją dla nas wszystkich.
Wróble miejskie – przystosowanie do życia wśród ludzi
Zdolność przystosowania wróbli do życia wśród ludzi jest zaskakująca. Te małe ptaki skutecznie korzystają z zasobów, które miasto im oferuje. Jednak, aby przetrwać, muszą zdobyć umiejętności, których ich wiejski kuzyni nie potrzebują. Na przykład, gatunek ptaka, jakim jest wróbel, musi nauczyć się szukać pożywienia w miejscach, które mogą wydawać się nieoczywiste, takich jak sklepy zoologiczne. Tam mogą znaleźć żywe owady, takie jak larwy mącznika i larwy mola woskowego, które stanowią znakomite źródło białka dla młodych piskląt.
W kontekście porad specjalisty, warto zauważyć, że pomimo iż wróble są wszędobylskim gatunkiem, ich pisklęta wymagają szczególnej troski. Kiedy pisklę wydaje z siebie pisk, to znak, że jest głodne i otwiera dziob w oczekiwaniu na pokarm. Czym karmić pisklęta? Najlepszym pokarmem dla nich są właśnie żywe owady, dostępne w sklepach zoologicznych. Jednak starszym ptakom, które są już w stanie przyswoić twardszy pokarm, można podawać drobno pokrojone kawałki owoców. To pokazuje, jak zróżnicowane są diety różnych gatunków ptaków, a wróble są tego doskonałym przykładem.
Budowa gniazda w nietypowych miejscach
Przystosowanie do miejskiego środowiska oznacza dla piskląt wróbla również budowę gniazd w nietypowych miejscach. Często można je spotkać na balkonach, pod okapami budynków czy w roślinach doniczkowych. Zasada jest taka, że musisz zapewnić im bezpieczeństwo i spokój. Należy pilnować, aby nie przeszkadzać im, a jednocześnie dbać o to, aby miejsce było dla nich bezpieczne.
W pierwszych dniach życia pisklęta są karmione przez rodziców, którzy przynoszą im owady dostępne w najbliższym otoczeniu. Po około dwóch tygodniach młode wróble zaczynają próby samodzielnego żerowania. W tym czasie warto podać im mieszanki ziaren, chude mięso czy owady z lokalnych sklepów zoologicznych. To jest moment, kiedy takiego ptaka jak wróbel można nauczyć różnorodności diety.
Jednak, mimo że młode ptaki szybko uczą się samodzielności, nadal pozostają pod opieką rodziców, którzy pilnują ich aż do momentu, kiedy są w pełni gotowe do samodzielnego życia. Często zdarza się, że młode wróble wracają do gniazda nawet po kilku tygodniach od opuszczenia go. To pokazuje, jak silne są więzi rodzinne u takiego ptaka jak wróbel i jak ważne jest dla nich poczucie bezpieczeństwa.
Materiały gniazdowe – co zbierają miejskie wróble
Podczas budowy gniazda miejskie wróble wykazują się niezwykłą pomysłowością w zbieraniu materiałów, które zwiększą ich szanse na przetrwanie i komfort piskląt. Choć są ptakami wszystkożernymi, w ich gniazdach można znaleźć nie tylko klasyczne materiały, jak gałązki czy trawy, ale również ludzkie odpadki – nitki, włókna z odzieży, a nawet papierowe ręczniki. Takie zasoby są często zbierane w okolicy domostw, na placach zabaw czy w sklepach ogrodniczych, gdzie dostępność materiałów budulcowych jest znacznie większa.
Każdy, kto zastanawia się, czym karmić znalezione pisklę, powinien pamiętać, że odpowiednie żywienie jest kluczowe dla jego zdrowia. Zamiast samodzielnych prób, możesz skontaktować się z lekarzem weterynarii lub specjalistą z lokalnego sklepu zoologicznego. Profesjonalna porada zapewni, że pisklęta wróbla otrzymają właściwą dietę, wspierającą ich rozwój i zdrowie w trudnym miejskim środowisku.
W procesie wychowywania piskląt, rodzice wróble intensywnie pracują, aby dostarczyć im odpowiednie pokarmy. Pomimo swojej wszechstronności dietetycznej, na etapie karmienia młodych ptaków, preferują one naturalne źródła białka, takie jak owady. W sezonie lęgowym sklepy zoologiczne często odwiedzane są przez wróble w poszukiwaniu larw i innych małych zwierząt, które stanowią cenne źródło pożywienia. Należy pamiętać, że odpowiedni pokarm jest nieodzowny dla rozwoju każdego młodego ptaka, a jego wybór może decydować o przyszłości kolejnych pokoleń miejskiej fauny.
Wybór lokalizacji gniazda przez wróble
Wybór lokalizacji gniazda przez ptaka, takiego jak wróbel, nie jest dziełem przypadku. Te małe stworzenia szukają miejsc, które zapewniają odpowiednią temperaturę i ochronę przed drapieżnikami. Unikają budowania gniazd nad ruchliwym chodnikiem, gdzie hałas i ruch mogą zakłócać spokój ich potomstwa. Zamiast tego, preferują zaciszne zakątki, często ukryte za elementami architektury miejskiej, gdzie ich młode, okryte puchem, mogą bezpiecznie dorastać.
Podczas konstruowania gniazd, wróble zaskakują swoją inwencją w wykorzystaniu miękkiego materiału, takiego jak wełna czy sierść zwierzęca, które znajdują w miejskim otoczeniu. To z myślą o komforcie swojego potomstwa, aby zapewnić im ciepło i bezpieczeństwo, wyścielają gniazda miękkimi materiałami. Znalezienie optymalnego miejsca, które będzie osłonięte, a jednocześnie blisko źródeł pożywienia dostępnych w sklepach zoologicznych, jest dla wróbli kwestią przetrwania.
W przypadku znalezienia opuszczonego pisklęcia, warto skonsultować się z ekspertem w zakresie opieki nad dzikimi ptakami. Dzięki temu można dowiedzieć się, jak zapewnić mu odpowiednią dietę i warunki do wzrostu. Od każdego karmienia zależy rozwój i zdrowie ptaka, dlatego też w warunkach domowych niezbędne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń specjalistów, aby młode mogły pomyślnie dołączyć do populacji ptaków miejskich.
Okres lęgowy wróbli w mieście
W okresie lęgowym wróble wykazują niezwykłą aktywność i zręczność w poszukiwaniu idealnego miejsca na gniazdo. Dążą do stworzenia odpowiednich warunków dla swojego przyszłego potomstwa, co każdorazowo stanowi wyzwanie w dynamicznie zmieniającej się przestrzeni miejskiej. Szczególną uwagę przywiązują do lokalizacji, która będzie chroniła pisklęta przed drapieżnikami i zapewni dostęp do otoczenia bogatego w pokarm.
Gdy pisklęta wyklują się z jaj, rozpoczyna się okres intensywnego karmienia. Rodzice z niezwykłą troską dostarczają im pożywienie, często eksperymentując z takimi składnikami jak tarta marchew czy biały ser, aby zapewnić im wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Zanim nauczą się samodzielności, ptaszki rozpoznają dzioby rodziców, które przynoszą im pokarm, wyczekując go z otwartymi dziobkami.
Ilość miotów i wielkość lęgów wróbli miejskich
W życiu wróbla miejskiego, ilość miotów w ciągu roku oraz wielkość lęgów są kluczowe dla utrzymania populacji. Zwykle wróble w mieście mają od dwóch do trzech lęgów w sezonie, a każdy lęg może liczyć od trzech do pięciu piskląt. Aby zapewnić odpowiednią opiekę swojemu potomstwu, rodzice poświęcają cały dzień na karmienie swoich piskląt, które w pierwszych tygodniach życia są w pełni zależne od dostarczanych im owadów i innych małych zwierząt.
Jeśli jesteś pewien, że napotkane pisklę wróbla jest osierocone lub znajduje się w złym stanie zdrowia, najlepiej jest skontaktować się ze specjalistycznym ośrodkiem zajmującym się dzikimi ptakami. Tam doświadczeni opiekunowie zapewnią maluchom nie tylko profesjonalną pielęgnację, ale i nauczą je, jak zdobywać pokarm, aż do momentu, gdy ich pióra pozwolą im na samodzielne loty. W ten sposób młode wróble mają szansę na powrót do miejskiego ekosystemu i dołączenie do swoich skrzydlatych towarzyszy, zamiast żyć jak kanarki w zamknięciu.
Inkubacja jaj – troska o przyszłe pokolenie
Inkubacja jaj to okres pełen troski o przyszłe pokolenie zwierząt. W tym kluczowym czasie dla ptaków, takich jak drozdy czy szpaki, każdy świerszcz wypadający z dzioba jest cennym dodatkiem do diety, który pomoże im nabrać sił do obrony gniazda przed kotami. Rodzice muszą nieustannie karmić się, aby mieć wystarczająco dużo energii na wysiadywanie jaj i późniejszą opiekę nad pisklętami, co jest jednym z wymaganych elementów w ekosystemie miejskim, gdzie zagrożenie ze strony kotów jest znaczące.
- Inkubacja jaj – kluczowy okres dla przetrwania gatunku, wymagający ciągłej obecności rodziców.
- Dieta rodziców – muszą intensywnie się karmić, aby mieć energię na wysiadywanie jaj i obronę przed drapieżnikami.
- Zagrożenia miejskie – koty stanowią realne niebezpieczeństwo dla piskląt i ptaków siedzących na jajach.
Pierwsze dni życia piskląt wróbla
W pierwszych dniach życia pisklęta wróbla znajdują się w bezpiecznym miejscu – gnieździe, gdzie są karmione przez swoich rodziców z niesamowitą frekwencją. Te maluchy wykazują duży apetyt, niezbędny do ich szybkiego wzrostu i rozwoju. Rodzice spędzają cały czas na poszukiwaniu pożywienia, nieustannie przynosząc do gniazda owady, które są dla piskląt źródłem białka i energii.
Bezustanny ruch wokół gniazda jest widoczny od świtu do zmierzchu, kiedy to dorosłe wróble przynoszą larwy i dorosłe formy owadów, aby zaspokoić potrzeby swoich młodych. W tym intensywnym okresie karmienia, rodzice wykazują się również czujnością, aby chronić pisklęta przed drapieżnikami, takimi jak sroki czy gołębie. To stanowi stałe wyzwanie w miejskim środowisku.
Życie w gnieździe jest pełne niebezpieczeństw, ale rodzice wróbla robią wszystko, aby zabezpieczyć swoje potomstwo. Trzymanie się w gniazdie, które jest umieszczone w skrytym zakątku, pozwala na ochronę nie tylko przed większymi ptakami, ale również przed zmiennymi warunkami pogodowymi, które mogą stanowić zagrożenie dla delikatnych piskląt.
Choć dorosłe ptaki są zajęte cały czas, ich zaangażowanie w opiekę nad potomstwem jest kluczowe dla przetrwania gatunku. Pisklęta, które są karmione owadami, szybko rosną, nabierając sił, aby w niedługim czasie same rozpocząć życie poza gnieździe. Każdy dzień to krok bliżej do samodzielności, który rodzice wróbla wspierają z wielką troską i poświęceniem.
Dieta miejskich piskląt – co jedzą młode wróble
Młode wróble, w pierwszych dniach życia, są całkowicie zależne od rodziców, którzy z wielką troską przynoszą im pokarm. Wychodząc na poszukiwanie pożywienia, dorosłe ptaki szukają owadów, drobnych nasion, a czasem odpadków ziemnych, które są bogate w składniki odżywcze niezbędne do wzrostu piskląt. W miejskim środowisku, gdzie naturalne źródła pokarmu mogą być ograniczone, pisklęta często korzystają z jedzenia znalezionego w pobliżu ludzkich siedzib lub karmników, gdzie ludzka hojność wspomaga ich dietę.
Wobec zagrożenia ze strony drapieżnych ptaków, takich jak sikory, gołębie czy jaskółki, miejskie pisklęta wróbla potrzebują nie tylko ciepła i bezpieczeństwa, ale również odpowiednio zbilansowanej diety. Choć nie jest zalecane dokarmianie piskląt kaszą manną czy innymi produktami, które nie są charakterystyczne dla ich naturalnego jadłospisu, mieszkańcy miast mogą wspierać te małe ptaki, oferując specjalne mieszanki ziaren dostępne w sklepach zoologicznych, które są dostosowane do potrzeb młodych ptaków. Wspomaganie diety miejskich piskląt, to krok ku zachowaniu równowagi w miejskim ekosystemie, gdzie każdy ptak odgrywa swoją niezastąpioną rolę.
Rolnictwo miejskie a dostępność pokarmu dla wróbli
W sercu miejskich ogrodów i na balkonach, gdzie mieszkańcy próbują swoich sił w rolnictwie miejskim, wróble znajdują nowe źródła pokarmu. Dżdżownice i larwy, będące naturalnym pokarmem tych ptaków, stają się bardziej dostępne dzięki glebie zasobnej w wodę i odżywiającej. Pamiętaj, że obfitość małych owadów i innych bezkręgowców może przyciągnąć do miejskich ogródków więcej ptaków, zwiększając ich szanse na przetrwanie w betonowej dżungli.
Dla wielu miłośników przyrody, którzy chcą pomóc miejskim ptakom, najlepiej jest poszukać informacji w internecie na temat rolnictwa miejskiego oraz o tym, jakie rośliny najlepiej przyciągają pokarmem wróble. Znajdziesz tam porady dotyczące tego, jakie rośliny uprawiać, aby przyciągnąć dżdżownice, oraz jak tworzyć bezpieczne miejsca, gdzie wróble mogą swobodnie szukać pożywienia dla siebie i swoich piskląt, wykorzystując swoje dzioby do chwytania larw.
Jeśli mieszkasz w mieście i chcesz wspierać wróble, pokarmu nie należy podawać na chybił trafił. Unikaj dokarmiania ptaków gotowanymi resztkami lub nieodpowiednimi pokarmami. Zamiast tego, zainwestuj w specjalne mieszanki ziaren dostępne w sklepach, które są przystosowane do diety tych ptaków. Pamiętaj, że odpowiedzialne wspieranie miejskiej fauny nie tylko pomaga ptakom, ale również edukuje społeczność o potrzebach i znaczeniu tych zwierząt w ekosystemie miasta.
Współpraca rodziców w karmieniu piskląt
W miejskim ekosystemie, gdzie każdy gatunek musi walczyć o przetrwanie, wzorowym przykładem troski rodzicielskiej jest współpraca rodziców wróbla w karmieniu piskląt. Rodzice dzielą obowiązki – jeden szuka pokarmu, podczas gdy drugi ochrania jajko lub już wyklute pisklęta, z niezwykłą determinacją broniąc ich domu przed niebezpieczeństwami.
Pisklęta otwierają swoje dziobki, z niecierpliwością oczekując na powrót rodziców z pożywieniem. W miejskim otoczeniu, gdzie dostęp do naturalnych pokarmów jest ograniczony, rodzice często wykorzystują mieszanki dostępne w pobliskich sklepach, dzięki czemu pisklęta mogą cieszyć się zbilansowanym jedzeniem, bogatym w niezbędne składniki odżywcze.
Karmienie piskląt to nie tylko dostarczanie pokarmu, ale również nauka samodzielnego picia wody. Choć pisklęta w naturze uczą się tego, obserwując dorosłe ptaki, w warunkach miejskich można pomóc, napełniając niewielkie butelki wodą i umieszczając je w pobliżu gniazda, zawsze w tym samym miejscu, aby młode ptaki mogły łatwo znaleźć źródło nawodnienia.
Troszcząc się o zdrowie piskląt, należy pamiętać, że nie wszystko, co jest pożywieniem dla dorosłych ptaków, nadaje się dla nich. Zanim podasz młodym wróblom jakiekolwiek jedzenie, upewnij się, że jest ono odpowiednie dla ich delikatnego dziobka i układu pokarmowego, co zapewni im zdrowy start w życie.
Zagrożenia dla piskląt wróbli w mieście
W miejskim środowisku ptak taki jak wróbel napotyka wiele zagrożeń, które mogą skutkować utratą życia lub zdrowia. Szczególnie narażone są pisklęta, które ze względu na swoje słabe pióra i niewykształcony dziób, są łatwym celem dla drapieżników. Ponadto, znalezienie nasion i innych naturalnych form pożywienia, takich jak mszyce, może być w miejskich warunkach prawdziwym wyzwaniem.
W ciągu pierwszych tygodni życia, kiedy pisklęta są zależne od karmienia przez rodziców, nieprawidłowo dobrane pożywienie może wpłynąć negatywnie na ich rozwój. Dostępność pokarmu w mieście często ogranicza się do resztek ludzkiego jedzenia, które nie zawiera odpowiednich składników odżywczych, jak np. proso czy kuleczki zbożowe, tak istotne dla młodych wróbli.
Zanieczyszczenie środowiska stanowi kolejne poważne zagrożenie dla młodych wróbli. Zła jakość powietrza, zanieczyszczona woda oraz toksyczne substancje zawarte w odpadach mogą prowadzić do chorób i obniżenia odporności piskląt, które dopiero co rozpoczęły życie w naturze miejskiej.
Rodzice piskląt wróbli w początkowym okresie intensywnie zajmują się poszukiwaniem jajek, które stanowią bogate źródło białka niezbędnego dla rosnących piskląt. Jednak niebezpieczeństwa czyhające w miejskim ekosystemie, takie jak kocie pazury czy nieostrożność przechodniów, mogą sprawić, że poszukiwania te będą pełne ryzyka, a każdy wyjazd rodziców po pokarm to walka o przetrwanie dla ich potomków.
Pierwsze próby lotu – jak pisklęta uczą się być niezależne
Pierwsze próby lotu są dla piskląt wróbla momentem pełnym emocji, zarówno dla nich, jak i dla obserwującego człowieka. Młode ptaki, zachęcane przez rodziców, zaczynają od odważnych skoków, by następnie z pełną determinacją rozwinąć małe skrzydła i wznieść się w powietrze. Gdy stoją na krawędzi gniazda, w każdej chwili mogą znaleźć się w niebezpiecznym miejscu, gdzie psy czy kosy czyhają na nieostrożne pisklęta.
Proces nauki lotu wymaga od młodych wróbli nie tylko odwagi, ale i wytrwałości. Rodzice obserwują swoje potomstwo, gotowi interweniować, gdy pisklęta tracą równowagę i staczają się w kierunku ziemi. Każda próba lotu, nawet jeśli kończy się niepowodzeniem, to krok do przodu, a w głowie młodego ptaka rodzi się przekonanie, że kiedyś będzie latać tak wysoko, jak wrony w koronach drzew.
Z każdym dniem pisklęta zyskują siłę i koordynację, niezbędną do samodzielnego poszukiwania owadów i innych źródeł pożywienia. W trakcie tych pierwszych lotów, istotna jest obecność opiekuńczych rodziców, którzy czujnie reagują na każde niebezpieczeństwo. Dzięki ich wsparciu, młode wróble uczą się, jak unikać zagrożeń i stają się coraz bardziej niezależne, z każdym dniem coraz śmielej podnosząc się nad miejską dżunglę.
Stopień śmiertelności młodych wróbli w środowisku
Stopień śmiertelności młodych wróbli w środowisku miejskim jest alarmująco wysoki, a walka o życie rozpoczyna się już od pierwszego oddechu. Brak odpowiedniego schronienia i bezpiecznego źródła jedzenia znacząco wpływa na zdolność młodych ptaków do przetrwania. Wśród zmiennych warunków miejskiej dżungli, pisklęta pokryte jedynie puchem są narażone na ataki drapieżników, takich jak sowy czy kawki, co często kończy się dla nich tragicznie.
Wobec nieustannych wyzwań, nawet najmniejszy patyczek może okazać się dla wróbla cennym materiałem do budowy gniazda, które zapewni zdrowe wychowanie potomstwa. Właściwe schronienie, pełniące funkcję ochronną przed drapieżnymi skrzydłami, jest równie ważne jak dostęp do pokarmu. Niestety, wiele piskląt nie dożywa momentu rozwinięcia własnych skrzydeł, a każde znalezione osierocone pisklę wymaga szybkiej i specjalistycznej pomocy, aby miało szansę dołączyć do szumu miejskiego życia.
Podsumowanie
Życie miejskich piskląt wróbla jest pełne wyzwań, ale również niezliczonych odkryć. Każdego dnia, w samym sercu miejskiego zgiełku, odbywa się niezauważalna przez wielu walka o przetrwanie i adaptacja do zmiennych warunków miejskiego ekosystemu. Zachęcamy do dalszego zgłębiania tajników życia tych małych, lecz niezwykle odpornych ptaków. Obserwacja wróbli może stać się fascynującym hobby, które pozwoli na lepsze zrozumienie natury tkwiącej w miejskiej dżungli. Otwórzmy się więc na te skrzydlate cuda i uczmy się od nich wytrwałości oraz umiejętności przystosowania do otaczającego nas świata.
FAQ – pisklęta Wróbla
Jak rozpoznać, że pisklę wróbla potrzebuje pomocy?
Pisklęta wróbla często opuszczają gniazdo przed pełnym opierzeniem, jednak zazwyczaj są jeszcze dokarmiane przez rodziców. Jeśli pisklę jest aktywne, pełne energii i rodzice są w pobliżu, prawdopodobnie nie potrzebuje pomocy. Natomiast jeśli jest osłabione, rannego lub leży nieruchomo, może potrzebować interwencji.
Czym karmić znalezione pisklę wróbla?
Nie należy karmić znalezionego pisklęcia wróbla domowymi pokarmami. Najlepiej jak najszybciej skontaktować się ze specjalistą lub lokalnym ośrodkiem rehabilitacji dzikich zwierząt, który udzieli profesjonalnych wskazówek lub przejmie opiekę nad pisklęciem.
Jakie są pierwsze kroki po znalezieniu pisklęcia wróbla?
Po znalezieniu pisklęcia należy zapewnić mu ciepło i bezpieczeństwo. Umieścić je w cichej, spokojnej przestrzeni z dala od drapieżników i skontaktować się z ekspertem. Nie należy próbować samodzielnie dokarmiać pisklęcia bez konsultacji ze specjalistą.
Ile czasu pisklęta wróbla spędzają w gnieździe?
Pisklęta wróbla zazwyczaj opuszczają gniazdo po około 14-16 dniach od wyklucia, jednak przez kolejne tygodnie pozostają pod opieką rodziców, które uczą je jak zdobywać pokarm i przetrwać w miejskim środowisku.
Czy można dotykać pisklęta wróbla?
Dotykanie pisklęcia wróbla powinno być ograniczone do minimum i wykonywane tylko w celu udzielenia niezbędnej pomocy. Ludzki zapach zazwyczaj nie odstrasza rodziców wróbla, ale niepotrzebne manipulowanie może je stresować lub zranić.